Tasavvuf ilmi felsefi bir ilim değildir, hal ilmidir. Bu ilmin öğretisiyle ve yaşamıyla Hakk’a varılır. Kal ilmi dünyadandır. Önemli olan gönül ilmidir. Tevhid ilmi, başka bir ifadeyle Ledün ilmi, ab-ı hayat ilmidir. İnsan ölmez bu bir ölümsüzlük ilmidir. Bu ilim Allah’la olma ilmidir. Allah’ın emri olmadan kişinin hareketi yoktur, canı da yoktur. Ancak O’nunla zinde oluruz. Bu hikmet ilmiyle amel edenler, sureten insan oldukları gibi, sıreten de insandır. Zahir ilmi öğreniriz, sonra da başkalarına öğretiriz. Yani akıldan diğer akıllara, yani kulaktan diğer kulaklara gider.

Fakat hikmet ilmi öyle değildir. O ölmeden evvel diğer bir ilimle olur.

‘’Mutu kable ente mutu’’ , ‘’Ölmezden evvel ölünüz’’

Ebu Talibi Mekki’nin ilmi üçe ayırması: 1) Zahir ilmi, kulaktan kulağa ilim, 2) Batın ilmi, ehli olana söylenir. 3) Ne zahir ne batındır. O tamamen gizlidir. Aşıkla Allah arasındaki ilimdir. Rabbani ilhamdır.

Hikmet ilmi bir nurdur. İzafi ilmin çıkış yeridir. İzafi ruhtan çıkıp arif olanın kalbine iner. Hikmet; doğruya, güzele, edebe, ahlaka, yalansız, riyasız, zinasız, dünyaya meyil vermeden, Allah’a yönelmektir. Allah’a teslim olmak, O’nun rızasına boyun eğmektir. Özü, sözü doğru olan, sırlı ve tevekkül yoludur. Halka güzel ahlakla yaklaşmak, yumuşak olmak, güler yüzlü olmak, kendinden ilerde olan arife teslim olmak, büyüklere hürmet, küçüklere şefkatli olmaktır. Hikmeti ehlinden men etmek ehline zulümdür. Hikmeti ehli olmayana söylemek hikmete zulümdür.

The knowledge of Sufism / Islamic mysticism is not a theoratical knowledge/ philosophical science , but a knowledge of the state. By the teaching and experience of the said knowledge, one can reach the God. The knowledge of words belongs to the world. The important one is the knowlege of hearth/soul. The science / knowledge of sufism , in other words innate/ inspired science is a knowledge of the elixir of life. The science of immortality and that people don't die. This is the knowledge of being with God. Without the order of God, people have not action/movement, also have not life/spirit/soul. Only with God, we become a living creature. Those who act according to the said wisdom /knowledge are human both in physical form and essence. We learn the apparent /seen science / knowlege and then we teach others.So it goes from mind to other minds, from ears to other ears.

However, the knowledge of wisdom is not like that. It exists through another knowledge before die.

‘’Mutu kable ente mutu’’ , Die before die

Ebu Talibi Mekki divides knowledge in three categories: 1) Apparent /seen knowledge, from ears to ears 2) Hidden / unseen knowledge, it is said to one who is an expert at this 3) It is neither the apparent nor the hidden knowledge. It is completely a hidden / secret knowledge. It is between the God and lovers. It is the divine inspiration. The knowledge of wisdom is a divine light. It is the origin of relative knowledge. After leaving the relative soul, it gets to the heart of enlightened / wise one. Wisdom means turning towards the God, truth, beauty, modesty, morality without lie, adultery and inclination towards the world. To surrender to Allah, submit to his consent. It is a way /path of being straight both in essence and speech and way of secret and trust in God. Approaching to public with social ethics, being soft and friendly, surrendering oneself to wise one, respecting for elders, showing kindness to minors. Precluding the expert / qualified one from the divine wisdom is cruelty to the expert / qualified. Telling the divine wisdom to the unqualified one is cruelty to the divine wisdom.